آذربایجان‌شرقی؛ قلب تپنده صنعت نساجی و قطب تولید حوله کشور

در کارگاه‌هایی که نخ، رنگ و آب به هم گره می‌خورند، آذربایجان‌شرقی سال‌هاست نبض صنعت نساجی کشور را در دست دارد و با تولید بخش عمده حوله ایران، به قطب بی‌رقیب این صنعت تبدیل شده است.
آذربایجان‌شرقی، دیار تاریخ و صنعت، یکی از کهن‌ترین و حیاتی‌ترین قطب‌های صنعت نساجی ایران است؛ صنعتی که بیش از ۹۰ سال سابقه در این خطه دارد و از کارگاه‌های سنتی کوچک تا کارخانه‌های مدرن پوشاک، پارچه و حوله را در خود جای
داده است. این صنعت نه تنها نقش بنیادی در تأمین نیازهای اساسی پوشاک و منسوجات جامعه دارد، بلکه به یک بخش مهم اشتغال‌زایی، ارزش‌افزوده و صادرات غیرنفتی در کشور تبدیل شده است.
در استان ما حدود ۴۵۰ واحد تولیدی فعال در حوزه نساجی و حوله‌بافی فعالیت می‌کنند و به‌صورت مستقیم ۳۰ هزار نفر در این بخش مشغول به کار هستند، نشان‌دهنده نقش پررنگ این صنعت در اقتصاد و معیشت خانوارها. از این میان،
۴۰ درصد ظرفیت تولید نساجی استان به حوله‌بافی اختصاص دارد و ۹۰ درصد از کل حوله‌های تولیدی کشور در آذربایجان‌شرقی به‌ویژه در تبریز تولید می‌شود؛ محصولاتی که از مراحل اولیه رنگرزی تا نهایی‌سازی و بسته‌بندی در همین واحدهای صنعتی انجام می‌شود و به‌واسطه همین توانمندی، نیاز به واردات کاهش یافته و بخشی از تولیدات به بازار کشورهای همسایه صادر می‌شود.
کیفیت کالاهای نساجی و رنگرزی منسوجات استان به‌گونه‌ای است که قابلیت رقابت با محصولات مشابه خارجی را دارد و حتی برخی واحدهای تولیدی، مشتریان خارجی از جمله هتل‌ها و بازارهای کشورهای دیگر را به‌خود جذب کرده‌اند که گواهی بر توان فنی و هنری صنعتگران این خطه در خلق محصولی با استاندارد جهانی دارد.
نساجی و حوله‌بافی در آذربایجان‌شرقی، فراتر از تولید کالا، یک روایت اقتصادی، اجتماعی و تاریخی است؛ روایتی از پیوند انسان، هنر و صنعت در سرزمینی که پارچه و لباس را با دست اشتغال و هویت همراه کرده است.
  پیشینه چند هزارساله، هویت نساجی آذربایجان‌شرقی را شکل داده است
فرزندی، عضو هیئت‌مدیره یکی از شرکت‌های فعال در حوزه نساجی است، او در گفت‌وگو با مهر با تأکید بر جایگاه جهانی این صنعت اظهار می‌کند:صنعت نساجی یکی از مهم‌ترین صنایع در کل دنیاست؛ صنعتی که هم از نظر اشتغال‌زایی و هم از نظر پاسخ به نیازهای اولیه بشر نقش غیرقابل انکاری دارد.انسان از نخستین روزهای زندگی اجتماعی خود به پوشاک و منسوجات نیاز داشته و این نیاز همچنان پابرجاست.
او با اشاره به جایگاه تاریخی تبریز می‌گوید: آذربایجان‌شرقی و به‌ویژه شهر تبریز، در گذشته یکی از شهرهای اثرگذار در مسیر جاده ابریشم بوده است. همین موقعیت باعث شد تجار و بازرگانان بسیاری در این منطقه توقف کنند و صنعت نساجی به‌عنوان یکی از پایه‌های اقتصادی شهر شکل بگیرد.
فرزندی ادامه می‌دهد: پس از کشاورزی، شاید بتوان گفت صنعت نساجی دومین صنعتی است که بشر بیشترین نیاز را به آن دارد. پیشینه تاریخی این منطقه سبب شده که طبق شواهد، بیش از ۹ هزار سال صنعت نساجی در آذربایجان‌شرقی تداوم داشته باشد. البته در قرن‌های اخیر،
با کشف فرآورده‌های نفتی و تولید الیاف مصنوعی، گرایش به الیاف طبیعی کاهش یافته است؛ چراکه منابع طبیعی محدود هستند و تولید صنعتی مسیر متفاوتی پیدا کرده است.
او با اشاره به فعالیت مجموعه خود می‌افزاید: مجموعه ما در حوزه حوله‌بافی فعالیت می‌کند. حوله از گذشته تاکنون یکی از کالاهای مهم و شاخص آذربایجان‌شرقی بوده که با برندهای مختلف تولید شده و علاوه بر بازار داخلی، به کشورهای دیگر نیز صادر می‌شود.
این فعال صنعت نساجی با اشاره به چالش‌های زیست‌محیطی می‌گوید: موضوع آب یکی از مهم‌ترین مسائل تأثیرگذار بر صنعت نساجی است، به‌ویژه در واحدهای رنگرزی که مصرف آب بالایی دارند. در شرایطی که بحران آب به یکی از دغدغه‌های اصلی کشور تبدیل شده، نمی‌توان نسبت به این مسئله بی‌تفاوت بود.
او ادامه می‌دهد: در همین راستا، مجموعه ما با همکاری یک شرکت دانش‌بنیان اقدام به طراحی و راه‌اندازی سیستمی کرده که روزانه حدود  ۲۰۰ مترمکعب آب مصرفی را تصفیه و به چرخه رنگرزی بازمی‌گرداند. این اقدام هم به کاهش مصرف آب کمک کرده و هم اثرات زیست‌محیطی فعالیت‌های صنعتی را کاهش داده است.
  بازچرخانی آب، ضرورتی برای آینده صنعت نساجی
آزاد فرزندی، عضو دیگر هیأت‌مدیره شرکت با اشاره به تجربه کاری خود می‌گوید: حدود ۲۰ سال است که در حوزه رنگرزی و حوله‌بافی فعالیت می‌کنم و در این مدت، همیشه موضوع مصرف آب یکی از چالش‌های اصلی ما بوده است. نزدیک به دو سال است که
با همکاری یک شرکت دانش‌بنیان، سیستم تصفیه و بازچرخانی آب را راه‌اندازی کرده‌ایم.او تأکید می‌کند:بازگرداندن آب به چرخه تولید، علاوه بر کاهش مصرف منابع، نقش مهمی در حفاظت از
محیط زیست دارد و به‌نظر می‌رسد در آینده، چنین راهکارهایی برای ادامه فعالیت صنایع نساجی اجتناب‌ناپذیر باشد.
  کیفیت، بهداشت و محیط زیست؛ سه ضلع اصلی تولید حوله
فهیمه فرجی، تکنسین رنگرزی با اشاره به نتایج اجرای این طرح می‌گوید:به‌واسطه همکاری با شرکت دانش‌بنیان، به آب نرم و استاندارد دست یافته‌ایم و پساب صنعتی را پس از تصفیه، مجدداً در فرآیند تولید استفاده می‌کنیم.این موضوع باعث شده کیفیت رنگ‌ها افزایش پیدا کند و در مرحله نهایی شست‌وشو، صرفه‌جویی قابل توجهی در مصرف آب انجام شود.او ادامه می‌دهد: حوله یک محصول مصرفی است که مستقیماً با پوست و بدن انسان در ارتباط است؛ بنابراین رعایت اصول بهداشتی در تولید آن اهمیت زیادی دارد. در مرحله شست‌وشو دقت بالایی صورت می‌گیرد تا هیچ‌گونه آلودگی یا ماده حساسیت‌زا باقی نماند و محصول نهایی موجب بروز بیماری‌های پوستی نشود.فرجی می‌گوید: تمامی رنگ‌های مصرفی ما صددرصد ثابت هستند و از نظر ثبات نوری و شست‌وشویی تضمین می‌شوند.همچنین از مواد شیمیایی سازگار با محیط زیست استفاده می‌کنیم. کالیته‌های رنگ به مشتری ارائه می‌شود و در صورتی که رنگ دلخواه در میان آن‌ها نباشد، نمونه موردنظر در آزمایشگاه تخصصی مجموعه تولید می‌شود.
 تبریز قطب تولید حوله کشور است
نوید عقابی، دبیر انجمن نساجی آذربایجان‌شرقی هم در گفت‌وگو با مهر با اشاره به جایگاه این صنعت در استان می‌گوید:صنعت نساجی در آذربایجان‌شرقی، همانند سایر صنایع فعال استان، از پویایی بالایی برخوردار است و در سطح کشور به‌عنوان یکی از صنایع شناخته‌شده و اثرگذار مطرح می‌شود. در حال حاضر، حدود ۳۰۰ واحد فعال دارای پروانه بهره‌برداری در استان فعالیت می‌کنند، اما این تمام ظرفیت نساجی استان نیست؛ چراکه بیش از ۲ هزار واحد صنفی و کارگاه‌های کوچک و اصطلاحاً زیرپله‌ای نیز به‌ویژه در حوزه تولید پوشاک و محصولات نساجی مشغول فعالیت هستند.
او با بیان اینکه زنجیره تولید نساجی در استان تقریباً کامل است، می‌افزاید:در آذربایجان‌شرقی، اغلب حوزه‌های نساجی از ریسندگی و بافندگی گرفته تا تولید پوشاک فعال است، اما بدون تردید، حوله‌بافی سهم اصلی تولید را به خود اختصاص
داده است.به‌طوری که امروز حدود ۹۵ درصد حوله تولیدی کشور در این استان تولید می‌شود و تبریز به‌درستی به‌عنوان قطب تولید حوله ایران شناخته می‌شود.
عقابی با اشاره به حجم بالای تولید روزانه می‌گوید:به‌صورت میانگین، روزانه بیش از ۵۰ تن حوله در واحدهای تولیدی استان تولید و به بازارهای داخلی عرضه می‌شود. این حجم تولید نشان‌دهنده ظرفیت بالای صنعتگران استان است.