کاهش بارندگی و برداشت بی‌رویه آب زیرزمینی؛ عوامل اصلی بحران فرونشست

روند کاهشی میزان بارندگی‌ها طی دهه‌های اخیر و برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، موجب بروز پدیده فرونشست زمین در ۳۱ استان کشور شده و تهدیدی جدی برای زیرساخت‌ها و کشاورزی به شمار می‌رود.
به گزارش مهر، در سال‌های اخیر، کاهش چشمگیر بارندگی‌ها در کشور، هم‌زمان با برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، موجب بروز پدیده‌ای نگران‌کننده به نام «فرونشست زمین» شده است؛ پدیده‌ای که اکنون نه‌تنها تهدیدی برای کشاورزی، منابع طبیعی و زیرساخت‌های عمرانی کشور به شمار می‌رود، بلکه می‌تواند به بحرانی ملی در آینده‌ای نه‌چندان دور بدل شود.
بر اساس گزارش‌های رسمی، بررسی میزان بارندگی استان تهران طی پنجاه سال اخیر نشان از روندی کاهشی دارد. این کاهش بارش، در کنار افزایش دما و تبخیر، منجر به افت شدید منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی شده است.
کاهش شدید بارندگی در تهران تأثیرات گسترده‌ای بر منابع آبی، محیط‌زیست و زندگی روزمره مردم دارد. کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، افزایش فرونشست زمین، کاهش ذخایر سدها و افت کیفیت منابع آبی از جمله تبعات مستقیم این روند هستند. همچنین، افت بارندگی می‌تواند منجر به افزایش ریزگردها، کاهش پوشش گیاهی و تشدید بحران‌های زیست‌محیطی در منطقه شود.
 ۴۵ درصد از چاه‌های آب کشور غیرمجازند
در این شرایط، بسیاری از کشاورزان و حتی صنایع، برای تأمین آب مورد نیاز خود، به حفر و بهره‌برداری بی‌رویه از چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق روی آورده‌اند. همچنین بر اساس آمار منتشر شده از سوی مدیریت منابع آب ایران، بیش از ۸۰۰ هزار حلقه چاه آب مجاز و غیرمجاز در نقاط مختلف کشور وجود دارد که به صورت سالانه حدود ۴۵ میلیارد مترمکعب از منابع آب زیرزمینی را استخراج می‌کنند، این رقم معادل  ۵۵ درصد از کل مصرف آب کشور در یک سال است.
همچنین طبق آمار رسمی، ۴۵ درصد از ۸۰۰ هزار حلقه چاه آبی فعال در کشور، فاقد مجوز هستند، بر همین اساس برداشت غیرقانونی و بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی باعث پدیده‌های ویرانگری چون فرونشست زمین و تشدید دوره‌های خشکسالی شده است.
علی بیت‌اللهی رئیس بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به بحران فرونشست زمین در کشور، گفت: متأسفانه به دلیل برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی از اواسط دهه ۵۰، کاهش منابع آب زیرزمینی آغاز و از دهه ۷۰ شدت یافت. این کاهش منابع به طور مستقیم به پدیده فرونشست زمین مرتبط است که از همان زمان نیز تشدید شده است.
وی افزود: اولین آثار فرونشست زمین در استان کرمان مشاهده شد که پدیده لوله‌زایی، ناشی از پائین رفتن سطح زمین، از جمله این آثار بود. در حال حاضر از ۳۱ استان، ۳۰ استان پهنای فرونشستی شناسایی شده و تنها در استان گیلان آثار فرونشست مشاهده نشده، هرچند احتمالاً در آینده نزدیک این پدیده در این استان نیز گسترش خواهد یافت.