شرایط سخت آب شرب و کشاورزی در بوشهر؛ منابع و ذخایر مدیریت شود

*حامد عرب‌زاده
 کم‌آبی در استان بوشهر با کاهش بی‌سابقه ذخایر، ابعاد تازه‌ای به خود گرفته و موجب نگرانی‌های جدی در حوزه تأمین آب شرب و کشاورزی شده است.
استان بوشهر در سال‌های اخیر با بحرانی عمیق و ساختاری در حوزه منابع آب مواجه شده؛ بحرانی که از شکل یک چالش اقلیمی فراتر رفته و اکنون به یکی از اصلی‌ترین موانع توسعه پایدار استان و حتی تهدیدی برای امنیت اجتماعی و اقتصادی جنوب کشور تبدیل شده است.
با وجود بهره‌مندی استان بوشهر از موقعیت ویژه ساحلی، ظرفیت‌های گسترده در حوزه انرژی، بنادر صادراتی و اراضی مستعد کشاورزی، استمرار کمبود آب، آینده این استان را با ابهام مواجه کرده و زنگ خطر جدی برای حوزه‌های زیستی، معیشتی و زیرساختی به صدا درآمده است.
 وضعیت نگران‌کننده سدهای اصلی
کاهش چشمگیر بارش‌ها در سال آبی جاری، ادامه روند خشکسالی، و افزایش میانگین دمای منطقه، فشار مضاعفی را بر ۲ سد اصلی تأمین آب استان وارد
کرده است. سدهای «رئیس‌علی دلواری» و «کوثر» در حال حاضر با افت محسوس حجم مخازن مواجه هستند و کارشناسان نسبت به تبعات این کاهش ذخایر هشدار داده‌اند.
سد رئیس‌علی دلواری به‌عنوان مهم‌ترین سد استان در حوزه کشاورزی، نقشی حیاتی در تأمین آب دشت‌های دشتستان، دشتی، تنگستان و جنوب استان ایفا می‌کند. اما گزارش‌های اخیر از سازمان آب منطقه‌ای بوشهر نشان می‌دهد که این سد تنها حدود ۳۶ درصد از ظرفیت اسمی خود را داراست.
خشکی پی‌درپی رودخانه‌های فصلی، کاهش روان‌آب‌های ورودی و تداوم تبخیر بالا باعث شده حجم مفید این سد به‌طور بی‌سابقه‌ای کاهش یابد. پیامد آن، خروج بخشی از اراضی زراعی از مدار تولید، افزایش فشار بر سفره‌های زیرزمینی و به‌تبع آن، شور شدن خاک و آب در بسیاری از دشت‌های کشاورزی است.
سد رئیس‌علی دلواری نقشی کلیدی در تأمین  آب شرب و کشاورزی دارد و هم‌اکنون حجم ذخیره آن نسبت به سال گذشته کاهش چشمگیری یافته است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای بوشهر در گفتگو با مهر اظهار کرد: کاهش بارش باران باعث شده تا میزان ورودی آب در سد رئیسعلی دلواری کاهش یابد و همین موضوع سبب کاهش میزان ذخیره آب سد شده است.
علی محمدی از تشدید بحران کم‌آبی در استان خبر داد و اضافه کرد: دشت‌های استان بوشهر به علت کاهش بارندگی و افت سطح آب‌های زیرزمینی در وضعیت «ممنوعه» و «ممنوعه بحرانی» قرار گرفته‌اند.
وی با بیان اینکه مدیریت منابع و ذخایر آبی استان در این شرایط از هر زمان دیگری مهم‌تر است افزود: سد رئیس‌علی دلواری نقشی کلیدی در تأمین آب شرب و کشاورزی دارد و هم‌اکنون حجم ذخیره آن نسبت به سال گذشته کاهش چشمگیری یافته است.
وی از پایش مستمر منابع آبی، بررسی دقیق وضعیت سدها و پیشگیری از بحران در فصل گرما خبر داد و تأکید کرد: مهمترین راهکار مقابله با خشکسالی صیانت از منابع آب زیرزمینی است.
مدیرعامل آب منطقه‌ای بوشهر ادامه داد: بی‌توجهی به برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری برای توسعه استان به‌دنبال داشته باشد.
 مصارف مدیریت شود
کارشناس مدیریت منابع آب، در گفتگو با مهر اظهار داشت:در شرایطی که استان بوشهر با کاهش شدید بارندگی، افت سطح آب‌های زیرزمینی و فرسودگی زیرساخت‌های آبرسانی مواجه است، هماهنگی میان دستگاه‌هایی نظیر آب منطقه‌ای، جهاد کشاورزی، صنعت، شرکت‌های آب و فاضلاب، شهرداری‌ها و حتی صداوسیما برای مدیریت مصرف، یک ضرورت است نه انتخاب.
مهدی حاتمی افزود: در حال حاضر طرح‌های بزرگی در حوزه شیرین‌سازی، انتقال آب، کنترل مصارف کشاورزی و اصلاح شبکه در حال اجراست اما تا زمانی که همه این اقدامات تحت یک نقشه‌راه مشترک و با هماهنگی کامل دنبال نشود، اثربخشی لازم را نخواهد داشت.
حاتمی با اشاره به تجربه سایر استان‌های خشک  و نیمه‌خشک کشور، گفت: مدیریت یکپارچه حوضه‌های آبریز، اولویت‌بخشی به مصارف ضروری و تعریف سازوکارهای پایش و ارزیابی بین‌بخشی از جمله اقداماتی است که می‌تواند کارایی مدیریت منابع آب را بهبود ببخشد.
 خط ناپایدار برای تأمین آب شرب
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار بوشهر با هشدار نسبت به وضعیت بحرانی خط آبرسانی کوثر، از وقوع سه شکستگی متوالی در ایام عید قربان خبر داد و گفت: خط کوثر با بیش از ۲۰ سال قدمت، دچار پیری زودرس شده و نیازمند نوسازی فوری است.
شاپور رجایی افزود:با وجود بهره‌برداری از چند سایت آب‌شیرین‌کن، این خط همچنان ۴۵ درصد  آب شرب استان را تأمین می‌کند و ارزش سالانه آن بیش از ۴ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود.